آلکيل بنزن سولفونيک اسيد خطي يا LABSA، که در ايران به نام اسيد سولفونيک شناخته مي شود، سورفکتانت سنتزي است که بيشترين حجم توليد را در بين سورفکتانت ها دارد. تقريبا تمامي پلنت هاي سولفوناسيون با رآکتورهاي فيلمي، بر پايه توليد اسيد سولفونيک طراحي مي شوند و اين محصول بدليل قيمت نسبتا پايين، کارآيي بسيار خوب و زيست تخريب پذير بودن آن بعنوان اولين محصول اين پلنت ها عرضه مي شود.
اسيد سولفونيک سورفکتانت آنيوني با قدرت شويندگي و امولسيون کنندگي بالا داراي سازگاري با رنج وسيعي از سورفکتانت هاي آنيوني، غيريوني و آمفوتري است. يکي از مزاياي اسيد سولفونيک کارايي آن در محيط هاي اسيدي است و بر خلاف سورفکتانت هاي الکلي همچون تگزاپن در محيط هاي اسيدي تجزيه نمي شود. اسيد سولفونيک معمولا با انواع قلياها (عمدتا سود) خنثي شده و تبديل به سولفونات مي شود که در بسياري از صنايع کاربرد دارد.
اسيد سولفونيک ترکيبي از مخلوط رشته هاي آلکيل بنزن سولفونيک اسيد خطي با تعداد کربن 10 تا 14 مي باشد که حلقه فنيل در آن مي تواند به کربن هاي 2 تا 5 متصل باشد. خواص فيزيکي و شيميايي اسيد سولفونيک به طول زنجير کربني و مخلوط ايزومرهاي آن وابسته است. ماده اوليه اسيد سولفونيک پاکسان، LAB نام دارد که طي فرآيند آلکيلاسيون بنزن با پارافين ها در حضور کاتاليست هيدروژن فلورايد يا آلومينيوم کلرايد توليد مي شود.
اسيد سولفونيک از سولفونه کردن اين LAB در راکتورهاي فيلمي توليد مي شود. البته روش هاي ديگري نيز براي سولفونه کردن LAB وجود دارد که بدليل کيفيت بسيار پايين محصول خروجي از آنها استفاده نمي شود و راکتورهاي فيلمي ساليان سال است که در اين صنعت براي سولفونه کردن LAB مورد استفاده قرار مي گيرند.
در شوينده هايي همچون مايع ظرفشويي، از لوراميد بهمراه تگزاپن براي افزايش ويسکوزيته مايع ظرفشويي استفاده مي شود. اسيد به تنهايي به مايع ظرفشويي ويسکوزيته نمي دهد. در صورتيکه نياز باشد از بتايين نيز مي توان براي بهبود کف استفاده نمود ولي اينکار معمول نيست.
| نام انگليسي | Linear Alkylbenzene Sulfonic Acid/ LABSA/ LAS |
| ظاهر | مايع قهوه اي ويسکوز |
| Cas Number | 27176-87-0 |
| فرمول مولکولي | CH3(CH2)11C6H4SO3H |
| HS Code | 34021190 |
| جرم مولکولي | 322 |
| پارامتر | مقدار | واحد |
|---|---|---|
| اکتيو | حداقل 96 | درصد وزني |
| روغن آزاد | حداکثر 2 | درصد وزني |
| درصد آب | حداکثر 1 | درصد وزني برحسب H2O |
| سولفوريک اسيد | حداکثر 1.8 | درصد وزني برحسب H2SO4 |
| رنگ | حداکثر 70 | کلت |
با استفاده از اسيد سولفونيک، بتائين، لوراميد و تگزاپن مي توان به فرمولي جامع براي مايع ظرفشويي رسيد ولي ما در اينجا در نظر داريم به بررسي مرحله به مرحله هر يک از مواد مورد استفاده در مايعات ظرفشويي بپردازيم.
خواص کف زايي و چربي زدايي تنها احتياجات اندکي براي سورفکتانت ها به حساب مي آيد. قدرت کف زايي، چربي زدايي و ويسکوزيته خوب لازمه هاي اساسي براي يک فرمول مايع ظرفشويي ساده است. اگر بخواهيم کمي فراتر از فرمول ساده قدم برداريم، يک فرمول خوب بايد داراي پايداري کف و pH معيني باشد.
همچنين مي توان فرمول را طوري تنظيم کرد که در آب هاي سخت و سرد قدرت پاک کنندگي خوبي داشته باشد. اگر از فرمول مايع ظرفشويي خود انتظارات بيشتري داريد مي توانيد ويژگي هايي همچون آبکشي و خشک شدن سريع ظروف را نيز به آن اضافه کنيد. يا حتي براي ترغيب بيشتر مشتريان، خواص نرم کنندگي و مرطوب کنندگي را به آن بيافزاييد.
حتي مي توان در مورد خاصيت هايي مانند سازگاري با محيط زيست و زيست تخريب پذير بودن، کارهايي بر روي فرمول انجام داد. در آخر برخي فرمولاتورها، خاصيت آنتي باکتريال را به فرمول خود اضافه کرده و از اسانس هايي جذاب براي شوينده ها استفاده مي کنند.
بياييد از پايه يعني خاصيت کف زايي، چربي زدايي و ويسکوزيته شروع کنيم و يک فرمول اقتصادي بسازيم. اين فرمول بسيار ساده است و شامل 95 درصد آب، 0.63 درصد سود مايع 50 درصد، 2.4 درصد اسيد سولفونيک، 1.2 درصد لوراميد، 0.77 درصد سديم کلريد و در آخر نگهدارنده، رنگ و اسانس دلخواه است. مراحل ترکيب اين مواد آسان بوده و مواد اوليه مايع ظرفشويي به ترتيب گفته شده در مخزن ترکيب مي شوند تا ماده اي شفاف، يکنواخت و همگون بدون هيچ ماده نامحلولي تهيه شود. pH محصول روي عدد 8 تا 9 تنظيم مي شود.
براي فرموله کردن يک فرمول به صرفه براي مايع ظرفشويي بايد از مواد اوليه ارزان قيمت شروع کرد. اسيد سولفونيک بعنوان يک سورفکتانت آنيوني، يکي از مواد اوليه ارزان قيمت براي تهيه مايع ظرفشويي است. اين ماده شويندگي قابل قبولي به فرمول مايع ظرفشويي شما مي بخشد. اکتيو اسيد سولفونيک بالاتر از 96 درصد است.
اسيد سولفونيک خنثي شده يک کف زداي عالي با پاک کنندگي خوب براي لکه هاي روغني است. لوراميد به کف پايداري و قوام مي بخشد و مايعات را امولوسيون کننده و ويسکوز مي کند. فرمول ذکر شده در دماي 21 درجه سانتي گراد ويسکوزيته اي حدود 200 سانتي پواز دارد.
براي فراهم کردن خاصيت سختي گيري، مي توان فرمول جامع را با اضافه کردن کمي سديم سيترات و ادت آ بهبود بخشيد. براي مثال با استفاده از دو سورفکتانت يعني اسيد سولفونيک و لوراميد، کمي ادت آ و نمک مي توان فرمولي براي مايعات ظرفشويي ساخت تا مشتريان بيشتري را به خود جذب کند.
براي افزايش پايداري کف مي توان لورامين اکسيد و بتائين به فرمول اضافه مي شود. البته مشخص شده است که افزودن بتائين به فرمول گزينه بهتري است زيرا نسبت به لورامين اکسيد کف پايدارتري ايجاد مي کند. پليمرها مانند سلو اترها نيز گزينه خوبي به عنوان پايدار کننده کف هستند که البته اين مواد به اندازه بتائين ارزان نيستند، پروسه توليد را بيشتر مي کنند و حجم کف قابل ملاحظه اي نيز ايجاد نمي کنند.
تگزاپن در آب هاي سخت پايداري کف خوبي فراهم مي کند. آلکيل دي فنيل اکسيد دي سولفونات ماده اي است که اگر به فرمول مايع ظرفشويي اضافه شود، شويندگي مايعات ظرفشويي در آب هاي سخت را افزايش مي دهد و بر روي ظروف لکه هاي آب را باقي نمي گذارد. اين ماده يک سورفکتانت آنيوني است که خاصيت آبدوستي بسيار خوبي دارد و همچنين همانند سورفکتانت ها به عنوان ماده اي آب گريز نيز عمل مي کند. در تهيه مايعاتي که بسيار غليظ هستند، اين ماده کاربرد دارد.
براي تهيه فرمولي که سازگار با پوست دست باشد بهتر است از SLES با تعداد 3 مول اتوکسيله شده استفاده کرد. همچنين مي توان براي بهبود خاصيت نرم کنندگي آن به فرمول بتائين يا ساير سورفکتانت هاي آمفوتري اضافه کرد.
براي تهيه محصولي لوکس و بسيار با کيفيت مي توان موادي مانند آلوئه ورا، ويتامين اي، پنتانول، گليسيرين و يا عصاره هاي گياهي به فرمول افزود تا جنبه مراقبتي از پوست نيز داشته باشند. علاوه بر آن، از روغن هايي مانند لاوندر و رزماري مي توان استفاده کرد که براي آروماتراپي يا همان عطر درماني مفيدند. براي افزودن خاصيت آنتي باکتريايي مي توان از تري کلوزان بهره برد.
در صورت استشمام اسيد سولفونيک به فضايي باز برويد و اگر علائم ماندگار بود يا بدتر شدند با پزشک تماس بگيريد.
در صورت تماس اسيد سولفونيک با پوست لباس هاي آلوده را کاملا درآوريد و پوست را زير آب يا دوش بشوييد. سوختگي هاي شيميايي حتما بايد توسط پزشک درمان شود. لباس هاي آلوده را نيز قبل از استفاده دوباره بشوئيد.
در صورت تماس با چشم بلافاصله چشم ها را براي 15 دقيقه با آب بشوويد. در صورتي که لنز داريد و امکان بيرون آوردن آنها وجود دارد، لنزها را از چشم خارج کنيد. بلافاصله با اورژانس يا پزشک تماس بگيريد.
در صورتي که سولفونيک اسيد بلعيده شود بايد سريعا با پزشک تماس بگيريد. دهان را بشوييد و خود را وادار به استفراغ کردن نکنيد. در صورتي که استفراغ کرديد، سر را پايين بگيريد تا محتواي معده وارد ريه ها نشود.
علائم و نشانه هايي که بايد جدي بگيريد عبارتند از سوزش و از بين رفتن شديد پوست و آسيب جدي به چشم ها. علائم ممکن است شامل سوزش، اشک، قرمزي، ورم و تاري ديد باشد. آسيب دائمي به چشم ها موجب کوري خواهد شد.
اطلاعات اطفاء حريق سولفونيک اسيد
خاموش کننده مناسب براي اطفاء حريق اسيد سولفونيک خاموش کننده هاي پودر شيميايي، فوم، کربن دي اکسيد و Water Mist (آب مه مانند) مي باشد. به هيچ عنوان از واتر جت براي خاموش کردن آتش استفاده نکنيد، زيرا باعث گسترش آتش مي شود. براي خاموش کردن آتش حتما از ماسک و لباس مخصوص استفاده کنيد.
احتياطات شخصي در خصوص حوادث مربوط به ريختن سولفونيک اسيد
کارکنان غير ضروري را از محل دور کنيد تا از محل ريزش يا نشتي اسيد سولفونيک دور باشند. از لباس هاي محافظتي و تجهيزات مناسب هنگام پاکسازي محيط استفاده کنيد. هرگز بخار يا رطوبت را استشمام نکنيد. به بشکه ها و مخزن هاي آسيب ديده و داراي نشتي دست نزنيد، مگر در صورت داشتن تجهيزات کافي! از وجود تهويه مناسب اطمينان حاصل کنيد.
روش پاکسازي و نظافت محيط هاي آلوده
مواد شيميايي نبايد در طبيعت رها شوند. در صورت وجود نشتي بزرگ، در صورت امکان جلوي جريان نشتي را بگيريد. از پخش شدن مواد جلوگيري کنيد. مواد را با شن هاي خشک يا ورميکوليت جذب کنيد و در محفظه بريزيد. از ورود مواد نشتي به راه آب ها، فاضلاب ها و خاک جلوگيري کنيد. سپس ناحيه آلوده را با آب فراوان بشوئيد.
براي نظافت نشتي هاي کم، سطح را با مواد جاذب مانند پارچه به خوبي تميز کنيد. به هيچ وجه مواد ريخته شده را دوباره به مخزن اضافه و از آن استفاده نکنيد.
درباره این سایت